Piasty - to trzeba wiedzieć
Ilość szprych
Ilość otworów na szprychy musi być taka sama jak w obręczy. Standardem są koła 32-szprychowe. Koła o mniejszej ilości szprych będą lżejsze. Niegdyś uważano, że 36 szprych wpływa na zwiększenie trwałości i stabilności a także łatwość centrowania, ale dzięki postępowi technologicznemu i materiałowemu już tak nie jest.
Średnica kołnierzy piast
Kołnierze o większej średnicy („wyższe”) dzięki możliwości zastosowania krótszych szprych pozwalają zapleść mocniejsze i sztywniejsze koło.
Piasta tylna dla kasety czy wolnobiegu? Piasta dla kasety ma bębenek z naciętymi wielowypustami, natomiast piasta dla wolnobiegu ma na kołnierzu nacięty gwint, na który nakręca się wolnobieg (zobacz: Kasety i wolnobiegi).
Średnice osi i szerokości piast
Zarówno w piastach przednich jak i tylnych mogą wystąpić osie o różnych średnicach, np. stosowany w celu podniesienia stabilności koła i usztywnienia widelca standard osi przednich ø20 mm czy nowy standard z osią ø15 mm. Także same piasty mogą mieć różne szerokości. Do współpracy z daną piastą musi być przystosowana rama i amortyzator przedni. Dostępne średnice i szerokości zestawiamy w tabeli.
Zaciski
Najpopularniejszym obecnie sposobem mocowania piasty z osią o średnicy 9 mm jest jej zaciskanie zaciskiem mimośrodowym (tzw. szybkozamykaczem). Wariacją tego rozwiązania jest znacznie lepsza pod wszystkimi względami są zaciski z osia o średnicy 15 mm bezpośrednio wkręcane do haków widelca. Innymi rozwiązaniami stosowanymi w przednich piastach są osie „Maxle” firmy Rock Shox lub ośki o średnicy 20 mm mocowane śrubami lub patentowymi zaciskami (zobacz: Amortyzatory przednie). Innym sposobem jest skręcanie dwoma śrubami. Taki sposób stosuje się w rowerach typu BMX, DH, SS, DJ itp., a także w najtańszych piastach. Tylne piasty szosowe, podobnie jak przeważająca część tylnych piast w MTB zaciskane są szybkozamykaczami, ale ponieważ rozstaw haków ram szosowych i MTB różni się szerokością (odpowiednio 130 i 135 mm) nie są ze sobą kompatybilne. Coraz więcej rowerów MTB wyposażana jest w zaciski wkręcane do haków ramy. Mają one najczęściej rozmiar 12x142 mm ale istnieją wyjątki o mniej lub bardziej niestandardowych wymiarach.
Kompatybilność z kasetą
Bębenek tylnej piasty musi być przystosowany do konkretnej kasety, czyli musi mieć odpowiedni kształt wielowypustu oraz szerokość dostosowaną do ilości rzędów kasety (zobacz: Kasety i wolnobiegi).
Kompatybilność z tarczą hamulcową
Tarcze hamulcowe mogą być przykręcane do piasty sześcioma (standard IS) śrubami. Shimano wprowadziło jeszcze jeden standard mocowania tarcz zwany Center Lock, w którym tarcza nasuwana jest na wielowypust nacięty na kołnierzu piasty i blokowana nakrętką.
Materiały
Znakomita większość piast ma korpus wykonany z aluminium. Spotykane są także piasty o korpusach wykonanych w całości z karbonu lub łączące karbon z aluminiowymi kołnierzami. Natomiast osie piast ze względu na duże obciążenia najczęściej wykonywane są ze stali Cr-Mo. W piastach wysokiej klasy osie mogą być wykonane z aluminium lub tytanu.
Łożyskowanie
Aby piasty stawiały najmniejszy opór toczny w ich konstrukcji stosuje się łożyska. Mogą to być rozbieralne łożyska regulowane, w których w korpusie piasty znajduje się wewnętrzna bieżnia, na oś nakręca się tzw. konus z zewnętrzną bieżnią a pomiędzy nimi obracają się kulki. Zaletą tego łożyskowania jest możliwość wymiany zużytych elementów (kulek, konusów) oraz możliwość dokładnej regulacji. Rozwiązanie to stosuje we wszystkich piastach firma Shimano. W piastach z łożyskami „maszynowymi” zastosowano łożyska, w których zewnętrzna i wewnętrzna bieżnia oraz kulki stanowią nierozbieralną całość i wtłoczone są w korpus piasty. Ich zaletami są trwałość i bezobsługowość, jednak nie dają one możliwości kasowania większych luzów a gdy się zużyją konieczna jest wymiana całych łożysk. Łożyska ceramiczne od niedawna są stosowane w rowerach. Mogą być całoceramiczne lub hybrydowe. W tych pierwszych i bieżnie i kulki są wykonane z materiałów ceramicznych (azotek krzemu, dwutlenek cyrkonu). W hybrydowych tylko kulki są ceramiczne. Elementy ceramiczne są dużo wytrzymalsze na ścieranie i zużycie przy znacznie niższej wadze, a ze względu na gładsze wykończenie zmniejszaja opory tarcia.Generalna zasada: im więcej łożysk, tym lepiej – zwiększają one trwałość piasty.
Piasta |
Szerokość |
Średnica osi |
Przednia | 100 mm | 8 mm |
100 mm | 15 mm | |
110 mm | 20 mm | |
Tylna | 130 mm (ROAD) | 10 mm |
135 mm (MTB) | 10 mm | |
135 mm | 12 mm | |
150 mm | 12 mm | |
165 mm | 12 mm |
Koła jako całość. Wiele firm sprzedaje gotowe koła. Zaletami takiego wyboru są: optymalny dobór komponentów przeznaczonych do konkretnych zastosowań i z podobnej grupy cenowej oraz profesjonalny montaż i centrowanie.